Ethnology of Balkan societies

Pre-requisites: Students must have completed the registration requirement for the appropriate year of study.

Course objectives: Adoption of information about social components, processes, institutions, forms of behavior, values, norms and identities that are, within different time periods, present in Balkan society.

Course description: Theoretical approaches comprise lecturing based on the analysis of paintings, plays, myths and narratives with which to construct supposed otherness of the Balkans in relation to Europe. The analysis includes different types of European discourse on characteristics of regional and local variations on balkanism and orientalism, with which an internal symbolic hierarchy between the Balkan nations and states is established. Imaginary and narrative-orientated approaches are then compared with approaches that aim to determine the Balkans "Memorials" noticeable in the various fields: geography, heritage, traditions, civilizations, mentalities and historical processes. Practical knowledge through student workshop covers the major social institutions in the region of the Balkan Peninsula, developed through constant interaction of local rural communities and regional or global political and economic orders.

Learning Outcomes: The ability of identifying and resolving scientific problems. Willingness to place scientific problems in an interdisciplinary framework. Process-orientation, sense of interconnectivity and regional cultures and civilizations. Tolerance toward others.

Literature/Reading:

• S. Novaković: Selo, Beograd, 1943.
• M. Mazower, The Balkans, Phoenix Press, London, 2001.
• K. Kazer: “Balkanski patrijarhat – istorijat i rasprostranjenost jednog kulturnog obrasca”, u: isti, Porodica i srodstvo na Balkanu, Beograd, 2002, 65-172.
• L. Wolff: Inventing Eastern Europe. The Map of Civilisation on the Mind of the Enlightenment, Stanford, 1994, 1-194, 284-374.
• Dž. M. Halpern, Srpsko selo - Društvene i kulturne promene u seoskoj zajednici (1952 -1987), Beograd, 2004.
• T. Taranovski: Istorija srpskog prava u nemanjićkoj državi, Beograd, 2002, 5-115.
• L.S. Stavrianos: “Zemlja i ljudi”,“Osmanske institucije”, “Balkansko poluostrvo pod osmanskom vladavinom” u: isti, Balkan posle 1453. godine, Equilibrium, Beograd, 2005, 3-17, 81-93, 94-111.
• M. Todorova, “Uvod. Balkanizam i orijentalizam: različite kategorije?”, Imaginarni Balkan, Beograd: Biblioteka XX vek, 1999, 15-44.
• T. Stojanović: Društvo, u: isti, Balkanski svetovi. Prva i poslednja Evropa, Equilibrium, Beograd, 1997, 151-222.
• M. Todorova, “‘Balkan kao samoodređenje”, Imaginarni Balkan, Beograd: Biblioteka XX vek, 1999, 73-112.
• M. Hercfeld, “Šta je kulturna intimnost”, Kulturna intimnost, Beograd: Biblioteka XX vek, 2004, 17-67.
• M. Živković: “Nešto između: simbolička geografija Srbije”, Filozofija i društvo XVIII, 2001, 73-110.
• S. Jansen: “Svakodnevni orijentalizam: doživljaj Balkana/Evrope u Beogradu i Zagrebu”, Filozofija i društvo XVIII, 2001, 33-71.
• M. Todorova: “Balkan: Realia- Qu’est-ce qu’il y a hors de texte?”, u: Imaginarni Balkan, Beograd: Biblioteka XX vek, 1999, 277-315.
• H. Mendras: Seljačka društva, Zagreb, 1986, 27-35, 107-127.
• E.Wolf: Peasants, New Jersey, 1966, 1-17.
• S. Novaković: Selo, Beograd, 1943, 7-83.
• N. Pavković: Društvena organizacija u Srba, Glasnik Etnografskog muzeja 44, Beograd, 1980, 147-162.
• N. Pavković: “Selo kao obredno-religijska zajednica”, Etnološke sveske I, Beograd, 1978, 51-65.
• N. Pavković: “Pleme u istoriji jugoslovenskih naroda”, Sociološki leksikon, Beograd, 1982, 448-451.
• N. Pavković: “Teorijski okviri proučavanja običajnog prava u jugoslovenskoj pravnoj etnologiji”, Etnološki Pregled 17, Beograd, 1982, 123-141.
• N. Pavković: “Pravni običaj”, Zbornik Etnografskog muzeja 1901-2001, Beograd, 2001, 351-358.
• A. Milić: “Srodstvo”, u: ista, Sociologija porodice. Kritika i izazovi, Čigoja, Beograd, 2001, 100-112.
• R. Rakić: Terminologija srodstva u Srba, Beograd, 1991.
• Z. Ivanović: “Na koga liče deca: srodstvo kod Srba i principi percepcije sličnosti među srodnicima”, Etnografski institut SANU, Posebna izdanja 48, 375-408.
• R. Rakić: “Kumstvo u pravoslavnih Jugoslovena kao socijalno-strukturni oblik”, Etnološki pregled 10, Cetinje, 1972.
• N. Pavković: “Brak”, u: Leksikon srpskog srednjeg veka, Knowledge, Beograd, 1999, 60.
• A. Milić: “Brak”, u: Sociologija porodice. Kritika i izazovi, Čigoja, Beograd, 2001, 113-130.
• V. Bogišić: “O obliku zvanom inokoština”, u: Pravni članci i rasprave, Beograd, 1927.
• M. Filipović: “Kućna zadruga”, u: Čovek među ljudima, Beograd, 1991, 3-17.
• B. S. Denitch: “Spol i moć na Balkanu”, Etnološki pregled 22, 1986, 85-98.
• P. Šarčević: “Tobelija: Female-to-Male Cross-Gender Role in the 19th and 20th Century Balkans”, u: K. Kaser, M. Jovanović and S. Naumović, eds., Between the Archives and the Field. A Dialogue on Historical Anthropologyof the Balkans, Belgrade-Graz, 1999, 135-146.
• Ž. Trebješanin: Predstava o detetu u srpskoj kulturi, Srpska književna zadruga, Beograd, 1991, 213-299.
• Z. Karanović: “Svadba i dar, ili dijalog koji traje”, u: Dometi, proleće-leto 1992, tematski dvobroj 68-69 (Poetika dara i darivanja u jugoslovenskim književnostima), Sombor, 116-149.
• M. Filipović: “Zvanica ili uzov, ustanova uzajamnog gošćenja”, u: Čovek među ljudima, Beograd, 1991, 154-190.
• K. Rot: “Buržoaska kultura i građansko društvo u jugoistočnoj Evropi. Prilog debati o modernizaciji”, u: isti, Slike u glavama. Ogledi o narodnoj kulturi u jugoistočnoj Evropi, XX vek, Beograd, 2000, 214-238.
• I. Čolović: “Selo i grad u delu Tihomira Đorđevića”, u: isti, Politika simbola, Radio B92, Beograd, 1997, 109-118 (ili isti tekst iz drugog izdanja knjige u ediciji Biblioteka XX vek).
• K. Rot: “Kako izaći na kraj s prošlošću? Otomansko nasleđe u jugoistočnoj Evropi”, u: isti, Slike u glavama. Ogledi o narodnoj kulturi u jugoistočnoj Evropi, XX vek, Beograd, 2000, 189-213.
• P. Marković: “Teorija modernizacije i njena kritička primena na međuratnu Jugoslaviju i druge istočnoevropske zemlje, Godišnjak za društvenu istoriju, Godina I, Sveska 1, Beograd, 1994, 11-34.
• S. Naumović: “Ustaj seljo, ustaj rode: Simbolika seljaštva i politička komunikacija u novijoj istoriji Srbije”, Godišnjak za društvenu istoriju, Godina II, Sv. 1, Beograd, 1995, 39-63.
• G. Đerić: “Svakodnevne diskursivne prakse o osobinama naroda i važnosti nacionalnog identiteta”, u: Pr(a)vo lice množine. Kolektivno samopoimanje i predstavljanje: mitovi, karakteri mentalne mape i stereotipi, INSTIFDT i Filip Višnjić, Beograd, 2005, 89-148.
• I. Kronja, “Definicija turbo-folka kao muzičkog pravca”, “Uslovi za nastanak i održanje turbo-folka”, “Obeležja i značenja turbo-folk stila”, Smrtonosni sjaj. Masovna psihologija i estetika turbo-folka 1990-2000, Tehnokratia, Beograd, 2001, 10-14, 24-40, 70-83.
• M. Đurković: “Razmatranja o ‘turbo-folku’”, u: isti, Diktatura, nacija, globalizacija, Institut za evropske studije, Beograd, 2002, 205-227.
• K.E. Fleming: “Orijentalizam, Balkan i balkanska istoriografija”, Filozofija i društvo XVIII, Beograd, 2001, 11-32.
• D. Noris, “Konstruisanje Balkana”, i “Tekstualne reprezentacije”, u: Balkanski mit, Beograd: Geopoetika, 2002, 13-29, 31-68.
• N. Pavković: “Etnološka koncepcija nasleđivanja”, Etnološke sveske IV, Beograd, 1982.
• M. Vlajinac: Moba i pozajmica, Srpski etnografski zbornik 44, Beograd, 1924, 19-47, 106-135 i 233-236.
• T.P. Vukanović: Selo kao društvena zajednica kod Srba s naročitim osvrtom na Sretečku župu u APKM, Poseban otisak iz Glasnika Muzeja Kosova i Metohije, Priština, 1965.
• D. Chirot: “The Romanian Communal Village: An Alternative to the Zadruga”, u: R.F. Byrnes (ed.), Communal Families in the Balkans: The Zadruga, University of Notre Dame Press, Notre Dame-London, 1976, 139-159.
• T. Đorđević: “Selo kao društvena zajednica za vreme prve vlade kneza Miloša”, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, II, Beograd 1922, 129-138.
• N. Pavković: “Društveni značaj tradicionalnih godišnjih sajmova”, Etnološki Pregled 10, Cetinje, 1972.
• D. Dragojlović: “Institucija kolektivne odgovornosti kod balkanskih Slovena u srednjem veku”, Običajno pravo i samouprave na Balkanu i u susednim zemljama, Beograd, 1974.
• S. Bojanin: “Predstave o prazniku i praznično ponašanje u srednjovekovnoj Srbiji”, Godišnjak za društvenu istoriju, Godina , Sveska 3, 2001, 179-204.
• M. Prošić-Dvornić: “Pokladni ritual na primeru šumadijske varijante pokladnih igara”, u: Folklorni teatar u balkanskim i podunavskim zemljama, SANU/Balkanološki institut, Posebna izdanja knj. 21, Beograd, 1984, 143-158.
• N. Pavković, S. Naumović: “Faşancu la Grebenaţ: Folklorizam, simboličke strategije i etnički identitet rumunske nacionalne manjine u Banatu, u: Položaj manjina u Saveznoj Republici Jugoslaviji, SANU, Naučni skupovi LXXXIV, Odeljenje društvenih nauka knj. 19, Beograd, 697-708.
• J. Erdeljanović: “Neke crte u formiranju plemenskog društva kod dinarskih Srba”, Glasnik Srpskog geografskog društva knj. V, Beograd, 1921.
• B Đurđev: “Postanak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena”, Zgodovinski časopis XIX-XX, Ljubljana, 1965-1966.
• N. Pavković: “On the problem of secondary archaism among the South Slavs”, u: K. Kaser, M. Jovanović and S. Naumović, (Eds.), Between the Archives and the Field. A Dialogue on Historical Anthropologyof the Balkans, Belgrade-Graz, 1999, 133-140.
• I. Jelić: Krvna osveta i umir u Crnoj Gori i Severnoj Albaniji, Beograd, 1926.
• K. Bem (C. Boehm): Krvna osveta u Crnoj Gori, CID, Podgorica, 1998
• M. Todorova: “Situating the family of Ottoman Bulgaria within the European pattern”, History of the Family, Vol. 1 Issue 4, 1996, 443-460.
• E. A. Hammel: “Uticaj društvene i geografske pokretljivosti na stabilnost srodničkih sistema, primer iz Srbije”, Etnološki pregled 22, 1986, 73-84.
• M. Miterauer: Porodični kontekst: Balkan u poređenju sa Evropom, u: Kad je Adam kopao, a Eva prela: Istorijsko-antropološki ogledi iz prošlosti evropske porodice, Beograd, UDI, 2001, 129-155.
• A. Vuletić: “Seoska porodica”, u: Porodica u Srbiji sredinom 19. veka, Istorijski institut/ JP Službeni glasnik, Beograd, 2002, 29-102.
• V. Popović: “Zadruge (teorije i literatura)”, Glasnik Zemaljskog Muzeja, Sarajevo, 1921-1922.
• D. Rihtman-Auguštin: Struktura tradicijskog mišljenja, Zagreb, 1984, 7-21, 26-29, 165-189.
• V. Stanimirović: “Razvoj miraza u srpskoj tradicijskoj kulturi XIX i XX veka”, “Raširenost miraza na Balkanu u i početkom veka”, “Odnos miraza i srodnih instituta običajnog prava”, “Funkcije miraza”, u: Ustanova miraza u našoj tradicijskoj kulturi, Beograd, 1998, 37-103.
• S. Zlatanović: “Savremena svadba”, u: Svadba – priča o identitetu, EI SANU, Posebna izdanja knj. 47, Beograd, 2003, 101-159.
• Ž. Trebješanin: “Muško-ženski odnosi u srpskoj tradicijskoj kulturi”, u: B. Jovanović, ur., Muškarac i žena, Gutenbergova galaksija, Beograd, 2001, 187-199.
• M. Jovanović, S. Naumović, (Eds.): Gender Relations in South Eastern Europe: Historical Perspectives on Womanhood and Manhood in the 19th and 20th Century, Zur Kunde Südosteuropas - Band II/33, Udruženje za društvenu istoriju - Posebna izdanja / Ideje 4, Graz-Belgrade, 2002.
• S. Naumović, M. Jovanović, (Eds.): Childhood in South Eastern Europe: Historical Perspectives on Growing Up in the 19th and 20th Century, Zur Kunde Südosteuropas - Band II/28, Udruženje za društvenu istoriju - Posebna izdanja / Ideje 2, Graz-Belgrade, 2001.
• Z. Karanović: “Svadbeni ritual kao mehanizam sankcionisanja i potčinjavanja moći žene”, GEI SANU, knj. XLII, Beograd, 1993, 15-26.
• P. Berk: “Reciprocitet” i “Patronat i korupcija”, u: isti, Istorija i društvena teorija, Equilibrium, Beograd, 2002, 76-78, 78-82.
• C. A. Gregory: “Exchange and Reciprocity”, u: T. Ingold, ed., Companion Encyclopedia of Anthropology, London and New York, 1994, 911-939.
• M. Prošić-Dvornić: “At the Crossroads of Europe and the Orient: The Change of Internal City Structure in the XIX Century Belgrade”, Etnološki pregled 26, Beograd, 1990.
• A. Kiossev: Plovdiv: The Text of the City vs. the Texts of Literature, NEXUS Research Project, Sofia, 2003.
• Gradovi u hrišćanskoj i muslimanskoj usmenoj epici. CD-rom u izdanju Balkanološkog instituta SANU.
• A. Mitrović: “Evropeizacija i/ili modernizacija (deset teza)”, Godišnjak za društvenu istoriju, Godina I, Sveska 2, 1994, 143-145.
• M. Bogdanović: “Modernizacijski procesi u Srbiji u XX veku”, u: Srbija u modernizacijskim procesima XX veka, Beograd, 1994, 35-58.
• D. Stojanović: “Recepcija ideala slobode, jednakosti i bratstva kod srpske elite početkom 20. veka”, u: Srbija u modernizacijskim procesima 19. i 20. veka, 3 Uloga elita, Beograd, 2003, 73-103.
• V. Velmar-Janković: Pogled s Kalemegdana. Ogled o beogradskom čoveku, Beograd, 1992.
• I. Čolović: “Skerlić, ‘Sveslavija’ i ‘truli zapad’”, u: isti, Politika simbola. Ogledi o političkoj antropologiji, Beograd: Radio B92, 1997, 87-95 (ili isti tekst iz drugog izdanja knjige u ediciji Biblioteka XX vek).
• M. van de Port: “Fini ljudi: a Balkan Bourgeoisie”, u: Gypsies, Wars, and Other Instances of the Wild. Civilisation and Its Discontents in a Serbian Town, Amsterdam, AUP, 1998, 37-66.
• E. Gordy: “The Destruction of Musical Alternatives”, u: The Culture of Power in Serbia. Nationalism and the Destruction of Alternatives, University Park, 1999, 103-164.
• M. Kolin: This is Serbia Calling. Rokenrol radio i beogradski pokret otpora, Beograd, 2001.
• W. Bracewell and A. Drace-Francis: “South-Eastern Europe: History, Concepts, Boundaries”, Balkanologie 3 (2), 1999, 48-66.
• E. Said: Orientalism, London, 1995 (1978), 1-110, 201-354.
• J.G. Carrier: “Occidentalism: the world turned upside-down”, American Ethnologist, 1991, 195-212.
• D. Angelov: “The Making of Byzantinism”, 1-10.
• M. van de Port: “‘It Takes a Serb to Know a Serb’.Uncovering the roots of obstinate otherness in Serbia”, Critique of Anthropology, Vol. 19 (1), 7-30.
• M. Bakić-Hayden: “Nesting Orientalisms”, Slavic Review, Vol. 54 No. 4 (Winter 1995), 917-931.
• M. van de Port: “On Mud and Gypsies, or On People and the World as they Simply Are”, in: Gypsies, Wars and Other Instances of the Wild. Civilisation and its Discontents in a Serbian Town, Amsterdam, 1998, 133-175.
• D. Rihtman-Auguštin: “Zašto i otkad se grozimo Balkana”, u: Ulice moga grada, Beograd: Biblioteka XX vek, 211-236.
• J. Cvijić: “Geografski uticaji i intervencija društvenih elemenata” (Prva knjiga, Treći deo), u: isti, Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje. Osnovi antropogeografije, Zavod za izdavanje udžbenika SRS, Beograd, 1966, 90-190 (ili isti odeljak u nekom drugom izdanju).
• J.B. Allcock: “Introduction”, “Balkan Societies in the Modern World”, u: isti, Explaining Yugoslavia, Hurst & Company, London, 2000, 13-26.
• G. M. Foster: “Peasant Society and the Image of Limited Good”, American Anthropologist 67, 1963, 293-315.
• T. Longinović, "Vampire as Metaphor", Vampires Like Us: Writing Down the Serbs, Belgrade Circle, Belgrade, 2005, 29-63.
• Đ. S. Kostić, ur., Sa bedekerom po Jugoistočnoj Evropi, Beograd, 2005.
• M. Ristović, Balkan i Srbija u nemačkim satiričnim časopisima 1903-1918, Čigoja, Beograd, 2003.
• S. Jansen, „Kultura protiv primitivizma“, Antinacionalizam, Beograd: Biblioteka XX Vek, 2005, 109-167.
• S. Naumović, “The Social Origins and Political Uses of Popular Naratives on Serbian Disunity”, Filozofija i društvo XVI, 2005, pp. 65-104.
• S. Markovich, British Perceptions of Serbia and the Balkans 1903-1906, +Dialogue, Paris, 2000, 90-116.
• V. Clark, "The Serbs", in: Why Angels Fall. A portrait of Orthodox Europe from Byzantium to Kosovo, Macmillan, London, 2000, 47-101.
• H. Mendras: Seljačka društva, Zagreb, 1986, 27-35, 107-127.
• Folklorni teatar, Balkanološki institut SANU, Beograd, 1984, 143-158.
• D. Antonijević, "Kalušari", u: isti, Ritualni trans, Balkanološki institut SANU, Beograd, 1990,189-267.
• M. Bahtin, "Narodno-praznične forme...", u: isti, Stvaralaštvo Fransoa Rablea i narodna kultura srednjega veka i renesanse, Nolit, Beograd, 1978, 213-294.
• A. Gurevič, "Seljaci i sveci", u: isti, Problemi narodne kulture u srednjem veku, Grafos, Beograd, 1987, 70-129.
• J. Dittmer, "Dracula and the Cultural Construction of Europe", Connotations 12.2-3, (2002/2003), 233-48.
• E. Coundouriotis, "Dracula and the Idea of Europe", Connotations 9.2, (1999-2000), 143-159.
• B. Jezernik, Divlja Evropa, XX Vek, Beograd, 2007.